KIAM SILENTAS LA SIRENOJ ... (5) - Maxence VAN DER MEERSCH

 

         La fabrikoj de Roubaix, kiam okazas la romano.


NB : Mi tutkore dankas al IVAR  pro lia amika helpo!

Denvaert mastrumis la financojn, prigardis la dungitaron, akceptis la malkontentulojn, ankaŭ zorgis pri la renkontoj kaj diskutoj kun la mastroj.
Li estis la sola daŭra deĵoranto de l' sindikato kaj de l' partio. Kaj ĉiuj agnoskis lian sindonemon, lian inteligentecon, lian sincerecon, lian sciadon de la sociaj leĝoj.
Li estis valorega homo, kiu fariĝis potenculo dank' al la longa sinsekvo de servoj al la partio.

La kunsidon li mem komencis per la elekto de l' prezidanto de la kunveno.
Ĉar je ĉiu ĝenerala kunsido, oni tiele elektis prezidanton, kiu direktos la diskutojn.

Ĉifoje neniu sin proponis. Peza estis la responso.

Finfine oni senpete nomumis maljunan laboriston kun broskombitaj haroj tute grizaj, kaj kies nigra vizaĝo konservis en ĉiu falto la gluecan polvon de la ferfabriko.
Li sidiĝis meze de la aliaj ĉe la tablo, kie jam sidis la komitatanoj. Li petis silenton kaj tuj donis la parolon al la sekretario, kiu legis la protokolon.

Denvaert stariĝis, tusis, ekprenis siajn paperaĵojn kaj komencis konigi la novajn faktojn, pri kiuj oni demandos kiel opinias la kunvenantoj.

Iu laboristo estis, laŭ li, malĝuste eksigita de la kombadejo Landremont. Oni ekzamenis lian aferon. Du aŭ tri kamaradoj en la homamaso petis la parolon por pravigi lin. Estis decidita, ke Denvaert renkontos la mastrojn, por ke tiu viro reakiru sian postenon.

Poste Denvaert sciigis pri la rezultoj de iu proceso kontraŭ lia mastro kaj la asekura kompanio, kiun faris laboristo, kies fingroj estis tranĉitaj de segilo. Voĉdono per manlevo decidis, ke la advokato daŭrigu la aferon ĝis kasacio, se tio necesos.

Fine Denvaert ekparolis pri la striko.
Mallonge li memorigis la genezon de l' afero. La sociala asekuro trudis, duone el la mastroj kaj duone el la laboristoj, ke oni pagu inter ok kaj dek elcentoj de la salajroj.
Bonega leĝo ― Denvaert emfazis tiun punkton meze de la skeptikaj voĉbruoj ― sed kiu postulas nun tro grandan elspezon de la salajruloj.

Nepre necesus samvalora salajra plialtiĝo, tio estus kvin elcentoj. Jam la unuigaj sindikatoj, la kristanaj laboristoj, ĉiuj metiistaroj samopiniis. Oni atendis nur la decidon de l' teksa sindikato por deklari ĝeneralan strikon.

Ili certe finvenkos. La tempo ŝajnis oportuna. Urĝis la laboro en la fabrikoj; baldaŭ la mastroj ne plu eltenos. Koncerne la loĝantaron de Roubaix-Tourcoing, ĝi favore akceptos tiun lukton de la salajruloj por defendi siajn vivrimedojn.
Fakte, tion bone sciis ĉiuj komercistoj : se nuntempe oni malpliigus la salajrojn je kvin el centoj por la sociala asekuro, same kiel por ĉiu ajn kialo, la nutraĵvendistoj, panistoj kaj viandistoj la unuaj malprosperus.

Rilate al la ŝtatpotenco, asertis Denvaert, ĝi jam komprenis, ke la venonta lukto ne celos la socialan asekuron, sed la mastran klason kaj ties egoismajn pretendojn.
Oni ja rajtis kalkuli kun la bonvola neŭtraleco de la aŭtoritatoj ― tiom multe tamen, ke oni povus esperi de burĝa registaro, plene submetita al la riĉuloj, koruptita per la malavaraĵoj de la hontindaj senposedigantoj de la proletaro...

-------------------------------DAŬRIGOTA-----------------------------

KIAM SILENTAS LA SIRENOJ ... (4) - MAXENCE VAN DER MEERSCH

                         Maxence Van der Meersch kun sia edzino Thérèze.

 

DUA  ĈAPITRO


Laŭlonge de la bulvardo de La Paco, tiun vesperon, je noktiĝo, Laŭra akompanis siajn gepatrojn al la sindikata kunveno.

Oni vojiris kune kun la geamikoj de la "korto". La patro de Laŭra, Ludoviko Drouvin, jam diskutis pri la striko kaj ties sekvoj kun Raulo Boli, la nigrulo, kaj Leono Dauchy, ambaŭ najbaroj de la familio Drouvin. Malantaŭ ili postiris la virinoj. Fernanda Drouvin, la patrino de Laŭra, babilis kun Johana Boli, juna tridekjara virino, malgranda, pala, kun malspritaj dikaj trajtoj, sed kies rezigna boneco plibeligis la vulgarecon de io neklare kortuŝa kaj malgaja. Boli, la nigrulo, hejme regadis kiel la mastro. Laŭdire, li kutime perfortis ŝin; kvankam Johano Boli ne plendis pri tio, ŝi certe estis malfeliĉa kun siaj tri infanoj. Boli ĵus forlasis la fabrikon Laforge, kie li estis aŭto-ŝoforo, pro serio da komplikaĵoj, kiujn li ĝuste klarigis al Leono Dauchy kaj Ludoviko Drouvin. Fakte, laŭ li, la striko jam komenciĝis. Li iris plenkolere al la sindikato, decidita voĉdoni por la totala kaj ĝisfina lukto, ĉar nenion plu li perdos.

Ludoviko Drouvin, viro kun pasiva temperamento, silente aŭskultis lin.

Rilate al Leono Dauchy, altstatura malgrasulo, kun vizaĝo malicmiena, pretendema, ŝatanta fanfaronadon kaj solenajn vortojn, kiujn li misprononcis, li vigle aprobis Boli-n kaj parolis kun ekzaltitaj gestoj pri la proletara sklaveco, kiu nepre ĉesu ĉi-foje. Ŝajnis kvazaŭ de tiuj diablaj kvin pro cent, la unua kaŭzo de l' konflikto, dependas la definitiva estonteco de la klaso laborista .
Philomène, lia edzino, de tempo al tempo tiris lin per la manikoj por peti, ke li malpli forte kriu. Kaj, el malantaŭ, lin primokis liaj tri filinoj kaj Laŭra, kun kiu ili amikiĝis.

Ĉe la enirejo de la sindikata sidejo, ili kontrolregistrigis sian karton kaj eniris kun densa homamaso, ĉar ĉiuj deziris ĉeesti tiujn vesperojn, kiam io grava estas decidota. Oni trairis la korton de la kooperativa panvendejo, supreniris grandan ŝtuparon, kaj eniris en la kunvenejon.

Tie Laŭra tuj serĉis Ĵak-on per la okuloj. Ŝi malsukcesis distingi lin. Jam ŝvebis blueta kaj peza fumo, kie la brilo de la elektraj lampoj estigis areojn de lakta nebulo, kaj kiu malrapide rondiris.
La ĉambrego estis rektangula, longa, ruĝe farbita. Pro la vicoj da ŝtupaj benketoj, la galerio, la scenejo kun kurtenoj kaj dekoracio, ĝi aspektis spektaklejo. Fakte, tie okazis la festoj same kiel la partiaj konferencoj.

Hodiaŭ, nekredebla publikamaso alportis tie la varman grumblantan kaj tumultan etoson de plenplenaj ĉambregoj. Ne resonis la vortoj. Necesis krii por esti aŭdita de la najbaro.

Tamen, funde de la galerio, ĉe la lastaj ŝtupaj benkoj, Laŭra finfine distingis viron, Ĵak-on, kiu vigle mangestis.

"Venu tra tie, panjo!" ŝi diris al Fernanda Drouvin.
Kaj malantaŭ ili, la familioj Dauchy kaj Boli, ĉiuj supreniris ĝis la lastaj vicoj de l' galerio, kie ili sidiĝis.

Laure elturniĝis por lokiĝi apud Ĵak. Ŝi estis kaŝe preninta lian manon, kaj kontenta, ŝi silentis. Siaflanke, Ĵak, ekcitita, entuziasmoplena, tuj enmiksiĝis en la konversacion, kiun Boli daŭrigis. Ankaŭ li subtenis la strikon.
Konvinkita socialisto, entuziasmulo por politiko kaj partiaferoj, li blinde ĵetis sin en tiun aventuron senhezite, sentime, kiel aŭdaculo, kiu povas nenion perdi.
Li vivis sola, kiel fraŭlo, en meblita ĉambro, kiun li luprenis en la kabaredo Vouters, apud la domo de Laŭra. Kaj tiel ili renkontiĝis.

Granda rumoro subite interrompis ĉiujn konversaciojn. Sur la scenejon alvenis la estraro : la sekretario, la kasisto kaj lia adjunkto, la komisiito pri la kontoj, entute sep membroj.

La sekretario Denvaert modeste eniris la lasta. Li ŝatis la diskretajn rolojn, kiuj ebligis teni en la mano ĉiujn fadenojn sen montri sin. Li estis grandstatura kaj maldika viro, kun la dorso iom kurba, la vizaĝo pala kaj asketa, kun longaj brunaj haroj.
Li sidiĝis en sian seĝon, antaŭ la tablo, kie, fronte al la publiko, la tuta estraro lokis sin. Kaj, dum li foliumis siajn notojn kun absorbita mieno, de tempo al tempo li kaŝrigardis la homamason. La ĉambrego svarmis. La malfruiĝantaj homoj brufermis la pordojn. Oni sufokiĝis.

"Jen taŭga kunvenpubliko por decidi strikon", pensis Denvaert. "Mi saĝe agis, organizinte la balotojn dum la pasinta monato."

Denvaert ne plaĉis al ĉiuj. Iuj riproĉis al tiu eksa laboristo, ke li ne plu laboras sed vivas per siaj rentoj, kvazaŭ magie, de kiam li fariĝis la sekretario de l' sindikato.
Aliaj bone sentis, ke li estas ja la mastro, fakte, ke li disponas pri la kaso, pri kelkaj amikoj grandaj parolistoj, pri ĉiuj organoj rilate al la komando kaj kontrolo de l' sindikato kaj de l' partio.

Sciante tiun malamikecon, li vere deziris resti en mallumo. Fakte lin klinigis al tio liaj plaĉoj kaj singardemo.
Iam li rifuzis la postenon de urbestro kaj eĉ de deputito, kiun la partio proponis al li. La urbestro kaj la deputito, elektitaj danke al li, omaĝis lin kaj konis lian forton.
Tio sufiĉis al li.

Prononco :
Denvaert : [den'var]
Dauchy : [do'ŝi]
Laforge : [la'forĵ]

KIAM SILENTAS LA SIRENOJ ... (3) - Maxence VAN DER MEERSCH

Karaj geamikoj, karaj fidelaj legantoj,
Kun plezuro, mi prezentas al vi la trian parton de via nova felietono.
Agrablan legadon!...

 
Mi kore dankas al DOROTA, IVAR kaj ANJO pro iliaj amikaj rimarkoj!
Kun mia speciala dediĉo al GINETTE MARTIN...

Ĝuste tiam de sub la tablo eliris blanka formo : grasa katino kun dika felo zorge brosita, bone nutrita, kiu iris grati per sia kruro la suban parton de la vendejpordo.
Laŭra malfermis ĝin.
Per unu salto, la katino jam estis en la vendejo rigardanta al la strato, kaj, saltinte sur la latispordeton, kiu fermis la butikon, ĝi malaperis eksteren.

"Fidel tre baldaŭ alvenos", diris Eliza. "Baptisto foriris serĉi lin."

Ĉar tiel estis la nomo de la katino. Iun tagon, Fidel alportis ĝin ankoraŭ malgrandan en sia poŝo. Ĝi estis donaceto de iu Baptisto, amiko de la maljunulo.

Iu "Baptisto" en Roubaix estas ulo iom stulta kaj senmalica.
Nu, malicon la katino tute ne montris : dekfoje en la tago, oni piedpremis ĝiajn krurojn aŭ voston; ĝi fuĝis je la vido de musoj... Pro tiu mensa simpleco, kaj same pro la memoro de la donacinto, oni nomis ĝin Baptisto.
Iun matenon, fakte, la supozata virkato naskis tri etajn katidojn. Oni eraris pri ĝia sekso. Sed la donitan nomon ĝi konservis...

Frandema, timema, ŝtelema kaj pigra, la kato Baptisto kompensis siajn mankojn per la amo, kiun ĝi donis al siaj maljunaj mastroj. Precipe al Fidel ĝi montris mirindan amikecon. Ĝi sciis la momenton de lia reveno kaj iris atendi lin sur la vojo. Kiam la maljuna Eliza vidis ĝin foriri, ŝi certis, ke Fidel troviĝas proksime.

Fakte, du minutojn post la foriro de Baptisto, aŭdiĝis la sonorileto de la vendejo.
Kaj Fidel eniris, portante la beston sur la ŝultro.

Li estis malgrandstatura oldulo, seka, malgrasa, kun kavaj vangoj, elstaraj okuloj kaj hoka nazo. Pro la falantaj lipharoj, lia vizaĝo aspektis kelta.
Li havis viglajn gestojn kaj nervan sintenon malgraŭ sia aĝo.

Li tuj sidiĝis ĉe la tablo antaŭ monteto da ŝmirpanoj kaj la taso da nigra kafo, kiujn Eliza jam surtabligis.

"Nu, Laŭra", li tiam demandis dum li manĝis. "Ĉu ankaŭ vi ĉeestos la sindikatan kunvenon ĉi-vespere?"
"Jes", respondis Laŭra.
"Kaj kion vi elektos? Ĉu pro aŭ kontraŭ?"
"Mi ankoraŭ ne scias. Striko ne multe plaĉus al mi, malgraŭ ĉio..."
"Ne", aprobis Fidel. "Jen malfacilaĵoj por ĉiuj..."
"Aliflanke, kvin pro cent estas multe en unu semajna salajro. Ili povus tamen iom kreskigi niajn salajrojn, tiuj estroj, por ke ni kompensu tion... Oni vidos; oni faros kiel ĉiuj, jen ĉio!"
"Jes", diris Fidel. "Oni povas nenion ajn fari. Tamen, la striko..."

Li pripensadis dum momento, kaj kolektis per sia mano la panerojn de sur la tablo kaj, relevante la kapon, li ĵetis ilin en sian buŝon.
Poste li proksimigis sian seĝon de la fajro; li elpoŝigis sian pipon; li ŝtopis kaj ekbruligis ĝin.
Ĉe la alia flanko de la stovo, Eliza trikis grizajn pugnogantojn, kun la okulvitroj mallevitaj sur sia maldika nazo kaj la longaj trikiloj el ŝtalo sub la brakoj.

"Jes", daŭrigis Fidel. "Por ni, ĉio tio similas al terpoto kontraŭ ferpoto. Oni antaŭscias, kiu el ili rompiĝos."
"Se oni ĉiam dirus tion ...", rimarkis Laŭra.
"Tio estas ĉiam dirinda, fraŭlino, kredu min!"

Dume, Baptisto denove saltis sur la ŝultron de sia mastro.
Ĝi ronronis, ŝovis per sia kapo, arkigis la dorson, karesis sin per la tuta korpo kontraŭ la vizaĝo de l' maljunulo.
Lipharoj ĉe lipharoj, ĝi palpebrumis pro plezuro, kaj Fidel ankaŭ kisis sian katon sur la kapo, sen malinklino. Li vere ŝatis sian Baptiston.

La horloĝo, antikva svisa kukolhorloĝo el skulptita ligno, kies pendolo ŝajnigis folion, ululis la kvinan horon. Eliza stariĝis kaj iris zorge tiri la ĉenojn. Ŝia antikva horloĝo estis delikata, kaj Eliza prizorgis ĝin.
Laŭra bone konis tiun familiaran geston : malrapide relevi per etenditaj brakoj la masojn el gisfero.
Fininte tiun agon, Eliza relevis siajn okulvitrojn sur la frunton kaj, el malsupre, ŝi kontente rigardis sian horloĝon. Ŝi foje havis tiam svagan rideton.

Ŝajnis, ke tiu antikva meblo kaj ŝi ankaŭ konis unu la alian, same kiel Fidel kaj Baptisto havis siajn kutimojn kaj sekretojn.

En ĉio tio enestis paco de alia tempo.
Tiu malhela interno, tiuj mebloj, kiujn oni sentis bone zorgitaj kaj respektitaj, tiuj kaseroloj bele frotitaj, tiu tuta aro da kutimaj aĵoj, kiuj iĝis kvazaŭ amikoj pro longa uzo, tiuj du olduloj kaj tiu kato... ne plu estis nunaj.
Ili estis la postvivantoj de la pasintaj homoj, eksaj laboristoj de Roubaix, subpremitaj, malriĉaj, kontentaj pri sia modesta vivo, kontentaj pri tiu ioma komforto, kiun ili sukcesis malrapide gajni.

Kaj Fidel mem certe sentis, ke li malfruas sur sia jarcento.
Je la penso pri tiu striko, pri tiu granda ŝanĝado, kiu minacis ilin, tio turmentis lin de nekonfesita angoro. Eliza kaj li : kion ili faros? Kiel ili povos adaptiĝi? Kio fariĝos iliaj kutimoj, tiuj mil fragilaj neniaĵoj, el kiuj konstistis ilia unutona kaj diskreta feliĉo?

Estingiĝis la pipo de Fidel. Guto el salivo malrapide amasiĝis sub la forneto.
Sed la viro ne plu gustumis sian pipon. Li kontemplis sian etan kuirejon, sian belan emajlitan stovon, sian kredencon el solida ligno de arbara pino, siajn seĝojn renovitajn per tutnova pajlo, sian lampon el blua fajenco en ties kupra pendigilo bele frotita.

"Ha, jes! la striko!..." li rediris.

Kaj al la tuta triopo ŝajnis, ke pro tiu vorto, ekŝvebis super la feliĉa dometo kvazaŭ nuba ombro...

Prononco:
Roubaix [ru'be]

                             FINO DE L' UNUA ĈAPITRO.

KIAM SILENTAS LA SIRENOJ ... (2) - MAXENCE VAN DER MEERSCH

                  (Une "courée" / "Korto" en Roubaix, apud Lillo).

Laŭra trairis la korton kaj frapis ĉe la lasta pordo, tuj apud la koridor-elirejo, kie la blankaj ventkurtenoj altiris la rigardon. La maljuna Eliza venis malfermi kaj enirigis ŝin.

Bona maljunulino estis tiu "panjo Eliza". Ŝi havis sepdek jarojn, faltitan vizaĝon, molan sendentan buŝon, mallarĝan rektan nazon kaj senbrilajn okulojn malantaŭ dikaj okulvitroj.
Ŝi estis afabla, ĉiam tre pura, kun arĝentblanka hararo. De tio ŝi estis tre fiera kaj lavis ĝin ĉiusemajne per "bluo" por vigligi ties neĝan brilon.
Ŝi vendis bombonojn al la infanoj kaj kelkajn legomojn al ĉiuj.
Kaj ŝia edzo, Fidel, tiom maljuna kiom ŝi, laboris kiel Laŭra ĉe Denoots, kie li havis bonan postenon.

Tiuj bonkoraj gemaljunuloj vivis unu por la alia en paca feliĉo. Oni ŝatis ilin. Laŭra ankoraŭ memoris la feston, kiun organizis la tuta loĝantaro de la "korto" kaj de la strato Longues-Haies okaze de ilia ora edziĝ-datreveno*.

Eliza, kiu ŝatis bongustaĵojn, estis ĝuste trinkanta grandan bovlon da kafo, kiun ŝi frandis per glutetoj.

"Ĉu iom da kafo?" ŝi demandis al Laŭra.

Kaj Laŭra, svene malsaneta antaŭ dek minutoj, sentis nun frenezan deziron pri tiu kafo. Ŝi trinkis grandan tason. Poste, ŝi sentis malsaton; ŝi volonte manĝus ion, kaj ŝi rigardis kun envio la dikan ektranĉitan panon, kiu troviĝis sur la tablo. Ankaŭ pecon da tio ŝi bezonis kaj ŝi aŭdacis peti ŝmirpanon, kiun Eliza ridante tranĉis, tamen iomete surprizita pro tia apetito.

"Nu, kio okazas, filino mia?" ŝi demandis. "Neniam mi vidis vin tiom malsata!"
"Mi ne scias" diris Laŭra.

Ŝi tamen dezirus pridemandi la maljunulinon, iom ekscii por kvietigi la maltrankvilon, kiu turmentis ŝin de du monatoj. Ŝi serĉis elturniĝon.

"Ĉu estis multaj infanoj ĉe vi, Eliza?"
"Naŭ. Mi estis la unuenaskita. Tio signifas, ke mi spertis multan penon..."
"Certe estas malfacile havi naŭ infanojn!"
"Tio ne ĉiam iras glate. Jam nur koncerne la gravedodaŭron..."
"Ĉu ĝi dolorigas?"
"Foje. Iuj estas malsanetaj..."

Eliza haltis, rigardis Laŭran kaj ĉesis paroli. En ŝia rigardo aperis kvazaŭ demando.

"Jam de kiam Ĵak troviĝas ĉi proksime?" ŝi abrupte demandis.
"Mi ne scias" respondis Laŭra.

Ŝiaj vangoj forte ruĝiĝis. Ŝi ne plu aŭdacis rigardi Elizan, sed ŝi daŭre sentis sur si la rigardon de la maljuna virino. Post momento, tio fariĝis neeltenebla. Ŝi finfine ekploregis pro honto, kun la vizaĝo inter la manoj.

"Tio ne estas bona, Laŭra," ŝi diris. "Ne estas bone... Kial vi faris tion?"

Laŭra daŭre plorante levis la ŝultrojn por esprimi senesperan nekomprenemon.

"Ĉu via patrino tion ne scias?"
"Ne" kapsigne respondis la fraŭlino.
"Ĉu Ĵak?"
"Ne ankaŭ li".
"Necesas paroli al li. Kaj tuj geedziĝi..."

Laŭra relevis la kapon.

"Neniam mi aŭdacos diri tion al li. Mi tiom timas, ke poste li forlasos min..."
"Tion li ne faros. Li ne estas malbona knabo..."
"Ne, sed edziĝon li ne volas, mi ne scias kial."
"Ĉu pri tio vi jam parolis al li?"
"Foje, sen ŝajnigi. Neniam li respondas; li parolas pri alia afero... Eliza, nepre diru nenion al mia patrino!"
"Kial? Pri tiaj aferoj oni ne silentu."
"Sed nenion ŝi scias, Eliza. Nek paĉjo. Tio tiom ĉagrenus ilin!... Kaj kio okazus poste? Panjo irus renkonti Ĵakon, okazus kvereloj, bataloj; ĉio fuŝus. Nur eblus, ke mi forirus... Diru nenion, Eliza. Ne nun, mi petas... ne nun!"

"Nu, konsentite" respondis la maljunulino. "Fakte, tio ne koncernas min. Sed vi ne pravas, Laŭra..."

Ekestis silento. Ambaŭ virinoj pripensis. Laŭra sidis, dum Eliza staris preparante kafon por la manĝeto de sia edzo.

NB : * ora edziĝ-datreveno = 50a datreveno

Prononco:
Denoots : [de'not(s)]
Longues-Haies (=longaj heĝoj) : preskaŭ [long' - e]

KIAM SILENTAS LA SIRENOJ ... (1) - MAXENCE VAN DER MEERSCH

  

Kun plezuro, mi intencas esperantigi kaj (felietone) prezenti al 

vi tiun ĉi elstaran romanon - "Quand les Sirènes se taisent" = 

"Kiam silentas la sirenoj" (1933) - kiu temas pri fabrikistoj 

travivantaj teruran strikon dum la jaroj 1930. (La verkiston 

oni kelkfoje nomis "la norda Zola")...

Mi tutkore deziras al vi agrablan legadon!



Koran dankon al ANJO, IVAR kaj GINETTE pro ilia amika 

helpo.

Kun mia persona dediĉo al GINETTE MARTIN, kiu forpasis

la 3an Decembro 2018.

Maxence Van der Meersch naskiĝis en norda Francio  

(Roubaix, apud Lillo) en1907, kaj mortis en 1951 (Le Touquet).
 

En 1932, kun tuja sukceso estis eldonita lia unua romano "La 

Maison dans la Dune" (kiun mi jam tradukis : "La Domo inter 

la Dunoj"). En 1936, lia verko "L'Empreinte du Dieu" ("La 

Signo de l' Dio") gajnis la Premion Goncourt.
 

Li skribis entute dudekon da romanoj, kiuj plejofte ricevis 

grandan sukceson. La regiono ne forgesis lin kaj donis lian 

nomon al multaj lernejoj kaj stratoj.

Dediĉo : Al Thérèse Denis (lia edzino)

Citaĵo de Anton Ĉeĥof :

"Ni marŝas, marŝas, marŝadas!...Vi estas en la varmo, vi estas en la lumo, tio estas agrabla. Dume ni marŝas en la frostado, en la ŝtormego, en la profunda neĝo!... Ni trovas nek ripozon nek ĝojon... Ni portas la tutan pezon de la vivo, de la nia kaj de la via... Ni marŝas, marŝas, marŝadas... "

                                               UNUA PARTO

UNUA ĈAPITRO

Tiun tagmezon, Fernanda Drouvin surtabligis haringojn por la tagmanĝo. Sabate, fiŝo estas preskaŭ senkosta.

Finmanĝinte, la patrino kaj filino lavis la vazaron dum Ludoviko Drouvin, la patro, foriris al la trinkejo Vouters por ludi kartojn. Kaj, ordigante la teleraron en la etan ŝrankon, la patrino parolis pri la striko, kiun oni decidos tiun vesperon. Dume, Laŭra, ŝia filino, staris antaŭ la tablo kaj sekigis la telerojn.

"Nu!", diris Fernanda, "jen ĝenerala striko! Kion oni travivos ĉifoje? Kaj ĉio tio pro tiuj damnitaj sociaj asekuroj!... Ĉu ili ne povus lasi nin trankvilaj? ... Dek pro cent! ... Kie ni trovos tiom da mono?"
Ŝi interrompis sin:
"Laŭra, donu la fiŝostojn al la kato."

Laŭra teren metis la makulitan paperon, kiu enhavis la fiŝostojn.
Kaj ŝi sidiĝis momenton sur la etan malaltan seĝon kun leda fundo, kie la patro ŝatis fumi sian pipon vespere.

"Kvazaŭ la mastroj ne povus pagi nian kvin pro cent el siaj propraj poŝoj!" daŭrigis la patrino." Ja sufiĉe ili gajnas! Ni mem foje estas jam senlaboraj! Kaj ni ne malsanas! Ni fajfas pri iliaj asekuroj! Kial do ni pagu por aliuloj? "

Sen respondi, Laŭra, kun la kubutoj sur la genuoj, prenis sian mentonon inter la manoj, kaj rigardis la fajron kun laca mieno. Ŝi ne sentis sin komforte. Ŝi foje eksentis naŭzon. La forta odoro de frititaj haringoj naŭzis ŝin. Kaj ŝin ĝenis aŭdi la unutonan vortinundon de sia patrino; ĝi nervozigis ŝin.
Antaŭ momento, sekigante la telerojn, ŝi jam vidis la plankon de la kuirejo strange turniĝi, supren - kaj moviĝi malsupren kvazaŭ ŝipoplanko. Kaj ŝi rapidis por sidiĝi.

Tamen, Laŭra ne estis tia virineto, kiu foje kapturniĝas aŭ eksvenas.
Ŝi estis altstatura kaj forta fraŭlino, kun freŝaj vangoj kaj riĉa sango. De sia flandra patrino, ŝi heredis larĝan kaj firman bruston, kaj fortajn membrojn.
Ŝiaj bluaj okuloj kun gaja rigardo, ŝia mallonga nazo kun larĝaj naztruoj, ŝia karnodika buŝo, ŝia roza kaj blanka vizaĝkoloro, kaj eĉ la fajna blonda lanugo, kiu pudris ŝiajn lipojn... ĉio elvokis estaĵon en plena juneco kaj en plej bona sano.
Kaj pro ŝia abunda hararo, ŝiaj haroj helaj kiel lino, ŝia hararo de norda knabino, kiel tiu de iamaj feinoj, oni nomis ŝin "la beleta blondulino" en la kvartalo.
Laŭra estis dudekjara.

Ŝia patrino Fernanda ne ekvidis la malsaneton de sia filino. Ŝi daŭre listigis siajn postulojn, parolante dum ŝi frotis per grafita bulo la brulantan stovon. El ŝia ĉifono supreniris fumo, kiu fetoris brulodoron.

"Ĉu vi ne samopinias?" ŝi demandis.

Sed Laŭra ne plu ĉeestis. Ŝi sentis sin strange malsaneta. Ŝi volis hazarde respondi. Io neeltenebla tiklis ŝian gorĝon. Ŝi ektusis sed ŝia tusado finiĝis preskaŭ kun vomo. Ŝi sukcesis sin deteni. Fernanda nenion rimarkis.

Tiam Laŭra stariĝis kaj rapide eliris; kun malpezigo, ŝi enspiris la eksteran mildan aeron, la malfortan septembran venton, kiun varmetigis la subironta suno.

Tie, en la "korto"(*), Laŭra pli bone fartis, kvazaŭ ŝi denove ekvivis. Nun ŝi rigardis la "korton", sian "korton", kie ŝi naskiĝis, kie ŝi ĉiam loĝis.
Du vicoj da malaltaj domoj staris vidalvide, ses ambaŭflanke.
Farbitaj per kalko, kun la suba parto vernisita per gudro, same malpuraj, kadukaj, eĉ ŝanceliĝemaj, ili samaspektis en fremdaj okuloj.
Sed Laŭra konis ilin de ĉiam kaj alkutimiĝis vidi ilin malsamaj.

La pordo de la familio Boli, la nigruloj, estis la plej malpura, tute skrapita de la piedbatoj de la infanoj.
Etaj freŝaj ventkurtenoj gajigis per ties hela tono la fenestrojn de la maljuna Eliza.
Feliĉiga ĉeval-hufofero najlita sur la muro signalis la domon de Honore Demasure, la komunisto.
Kaj, ĉar la familio Dauchy verde refarbis la lignaĵojn kaj ŝutrojn, ilia domo daŭre nomiĝis "la verda domo" malgraŭ dek kvin jaroj de suno kaj pluvo. En la okuloj de tiuj homoj, ĝi certe ankoraŭ estis.

Trairante la tutan "korton", densa reto de ferdratoj aspektis kiel tablotuko, je du metroj super la grundnivelo. Tie pendis la sabata lesivo, elmetaĵo de malriĉaj buntaj vestaĉoj, kiujn ŝveligis la vento.
Laŭra kurbiĝante iris ĝis la kortomezo, al la "komunejo". Tie troviĝis la ununuraj pumpilo kaj necesejo, kiujn uzis ĉiuj luantoj.

Laŭra pumpis iom da akvo, surŝprucigis sian vizaĝon, kaj ree vigliĝis.
Sed ŝi ankoraŭ ne aŭdacis reiri hejmen. La nura penso pri tiuj odoroj de haringo kaj de bruligita ĉifono denove naŭzis ŝin.

(*)" korto" : (en la franca : "courée") fakte komuna aro de "kortoj" inter du vicoj da domoj en sakstrato (en Nordo de Francio). Tie loĝis malriĉaj homoj, kiuj precipe laboris por la teksa industrio.

Prononco de la francaj nomoj :
Thérèse : [te'rez]

Drouvin : preskaŭ [dru'ven]
Vouters : [vuters]
Honoré Demasure : [dema'zyr]
Dauchy : [do'ŝi]

LA LASTA LECIONO (2/2) - ALPHONSE DAUDET (1840-1897)

Same estis pri sinjoro Hamel.
Tiuj pensoj, ke li foriros, ke mi ne plu vidos lin, forgesigis al mi la punojn kaj la batojn per la liniilo.

Kia kompatinda homo!

Estis honore al tiu lasta kurso, ke li surmetis tiujn dimanĉajn vestaĵojn, kaj tiam mi komprenis, kial tiuj vilaĝaj maljunuloj venis sidiĝi en la fundon de la klasĉambro. Ili ŝajne esprimis tiel sian bedaŭron, ke ili ne pli ofte venis en la lernejon. Iel, tio ankaŭ estis maniero danki nian instruiston pro liaj kvardek jaroj da bonaj servoj, kaj plenumi siajn devojn al la malaperanta patrujo.

Tie mi estis en miaj pripensoj, kiam mi aŭdis, ke oni vokis mian nomon.
Alvenis tiam mia vico por reciti.

Kion mi ne estus doninta por povi komplete rediri tiun regulon pri la participoj, laŭte kaj klare, senerare! Sed mi konfuziĝis jam de la unuaj vortoj, kaj daŭre staris svingiĝante ĉe mia benko, korpreme, kaj mi ne aŭdacis levi la kapon.

Mi aŭdis sinjoron Hamel, kiu parolis al mi:
"Mi ne admonos vin, mia eta Franz, ĉar vi jam estas sufiĉe punita... Tiel estas!... Ĉiutage oni diras al si: "Nu! Mi havas ja tempon! Mi lernos morgaŭ!"... kaj vidu tion, kio okazas!... Ha! Tio estis granda malfeliĉo de nia Alzaco : ĉiam prokrasti sian instruadon je morgaŭ... Nun, tiuj uloj rajtas diri al ni : "Nu, vi pretendis esti francoj kaj vi scipovas nek legi nek skribi vian lingvon!"... Pri ĉio tio, mia povra Franz, ne vi mem plej kulpas; ĉiu el ni havas ja sian parton da memriproĉoj..

"Viaj gepatroj ne sufiĉe zorgis, ke vi instruiĝu. Ili preferis sendi vin labori en la kampoj aŭ la ŝpinejo por ricevi kelkajn pliajn groŝojn...
"Ĉu mi mem havas nenion riproĉindan?
"Ĉu mi mem ne ofte petis, ke vi akvumu mian ĝardenon anstataŭ lerni?...
"Kaj kiam mi deziris iri fiŝkapti trutojn, ĉu mi ĝenis min por lasi vin ferii?..."

Tiam, unu aferon post la alia, sinjoro Hamel komencis paroli pri la franca lingvo, dirante, ke ĝi estas la plej bela lingvo en la mondo, la plej klara, la plej solida; ke necesas ĝin gardi inter ni kaj neniam forgesi. Ĉar kiam popolo sklaviĝas, tiom longe ĝi bone tenas sian lingvon, tio estas kvazaŭ ĝi havus la ŝlosilon de sia malliberejo... *

Poste, li ekprenis gramatikon kaj voĉlegis nian lecionon. Mirigis min senti, kiom multe mi komprenis. Ĉio, kion li diris, ŝajnis al mi facila, tre facila. Mi ankaŭ opinias, ke oni neniam tiel bone aŭskultis, kaj ke ankaŭ li neniam montriĝis tiel paciencema en siaj klarigoj.
Ŝajnis kvazaŭ la kompatinda viro, antaŭ ol foriri, dezirus donaci al ni sian tutan scipovon kaj enirigi ĝin en niajn kapojn je nur unu fojo.

Fine de la leciono, oni turnis sin al la skribado.

Por tiu tago, sinjoro Hamel jam preparis tute novajn ekzemplojn, skribitajn per belaj rondaj literoj :
France - Alsace - France - Alsace.

Tio aspektis kiel etaj flagoj flagrante ĉie ĉirkaŭ la klasĉambro, alkroĉitaj al la stangetoj de niaj pupitroj.
Impresis vidi kiel ĉiu koncentriĝis, kaj en kia silento!
Aŭdiĝis nur la grincado de la plumoj sur la papero.

Unu momenton eniris majskaraboj, sed ĉiuj preteratentis ilin, eĉ la plej etaj, kiuj koncentriĝis por desegni siajn strekojn, kore, konscience, kvazaŭ ĉio tio estus la franca lingvo.

Sur la tegmento de la lernejo, kolomboj mallaŭte kveris, kaj aŭskultante ilin, mi diris al mi : "Ĉu ankaŭ tiujn oni devigos kanti en la germana?"

De tempo al tempo, kiam mi levis la okulojn super miajn paĝojn, mi vidis sinjoron Hamel, kiu, senmova en sia katedro, fikse rigardis la aĵojn ĉirkaŭ li, kvazaŭ li volus kunpreni en la rigardo sian tutan lernej-dometon.

Imagu! de kvardek jaroj li troviĝis tie en la sama loko, kun la korto kaj la klasĉambro ĉiam similaj antaŭ li.

Tamen la benkoj kaj la pupitroj poluriĝis, frotitaj pro la uzado; la juglandarboj de la korto kreskiĝis, kaj la lupolo, kiun li mem iam plantis, ornamis per girlandoj la fenestrojn ĝis la tegmento.

Kia korpremateco tio certe estis por tiu kompatindulo : forlasi ĉiujn tiujn aĵojn kaj aŭdi sian fratinon iri kaj reveni en la supra ĉambro, fermantan la kofrojn, ĉar ili devis foriri la morgaŭon kaj forlasi sian landon por ĉiam!...

Tamen li kuraĝis daŭrigi sian kurson ĝisfine.
Post la skribado, mi havis mian lecionon pri historio.
Poste, la etuloj ĉiuj kune kantis : BA BE BI BO BU.

Tie for, en la fundo de la klasĉambro, la maljunulo Hauser surmetis siajn okulvitrojn kaj, tenante ambaŭmane sian abocon, li literumis la literojn samtempe kun ili.
Videblis, ke ankaŭ li koncentriĝis; lia voĉo tremetis pro la emocio; kaj estis tiel amuze aŭdi lin, ke ni ĉiuj emis ridi kaj plori.

Ha! mi memoros tiun lastan lecionon!

Subite, la horloĝo de la preĝejo sonis la tagmezon kaj la anĝeluson.

Samtempe la trumpetoj de la prusoj, kiuj revenis de l' ekzercado, sonegis sub niaj fenestroj. ...

Tute pala, sinjoro Hamel stariĝis en sia katedro. Neniam li ŝajnis al mi tiom altstatura.

"Miaj amikoj... " li diris, "miaj amikoj, mi... mi..."
Sed io sufokigis lin. Li ne sukcesis fini sian frazon.

Tiam li returne turnis sin al la skribtablo, ekprenis pecon da kreto kaj, premante per siaj tutaj fortoj, li skribis tiom larĝe, kiel li povis :
VIVE LA FRANCE!

Poste, li restis tie, kun la kapo apogita kontraŭ la muro, kaj, sen paroli, li mansignis al ni :
"Tio estas finita... Foriru..."


* « S’il tient sa langue, il tient la clé qui de ses chaînes le délivre. » citaĵo de
Frédéric Mistral (franca verkisto, kiu skribis en la provenca lingvo).

FINO