dimanche 26 janvier 2020

KIAM SILENTAS LA SIRENOJ ...(9) - Maxence VAN DER MEERSCH

Mi tutkore dankas al IVAR kaj ANJO pro ilia senlaca amika helpo!

Laboristinoj antaŭ teksomaŝinoj (en Tourcoing)

(Dokumento el Interreto)

"Ĵak!" krie vokis iu voĉo el kelkaj vicoj pli sube.

Ĵak tremetis. Li stariĝis kaj ekrigardis. Same mirigita kiel li, Laŭra rigardis por scii, kiu vokis. Ŝi ekvidis starantan virinon, kiu levis la manon.
Ŝi estis malalta brunulino, proksimume tridekjaraĝa, ronda, buldika, kun viv-rozkolora vizaĝo kaj fiera nazo. Entute bona figuro, honesta kaj malkaŝema. Ŝia nigra rigardo, levita direkte al Ĵak, ŝajnis esprimi kvazaŭ peton.

"Kiu estas ŝi?" demandis Laŭra.
Ŝi turnis sin al Ĵak.

Li estis tiel pala, kiel la skarpo el surogato, kiu ĉirkaŭis lian kolon. Sub liaj rondaj vangoj de forta kaj sana junulo, kuntiriĝis liaj maksilaj muskoloj.
Kun la lipoj kunpremitaj, la granda kurba nazo pinĉata, li kuntiris siajn dikajn nigrajn brovojn.
Dufoje li duonstariĝis kaj residiĝis.

"Nu, kiu ŝi estas, Ĵak?" Laŭra rediris. "Kiu do ŝi estas?"
"Lasu min" finfine Ĵak pene respondis.
Li ree stariĝis.
"Kien vi iras?"
"Mi tuj revenos."

Kaj flanken pelante la homojn, li malsupreniris al la virino, kiu estis lin vokinta.
Inter ili okazis mallonga diskuto. Kaj Laŭra vidis, ke Ĵak elkondukas la inon eksteren, verŝajne por paroli al ŝi pli trankvile.
Ŝi okulsekvis ilin ĝis la elirpordo.

Ŝi ne aŭdacis stariĝi por reiri kun Ĵak, por klarigi al tiu virino, ke ŝi mem kaj li ambaŭ amas unu la alian, ke necesas lasi ilin trankvilaj.
Ĵak estis malcedema kaj kolerema.

Sed de tiam, kreskanta malkvieto mordetis Laŭran.
Kio estis okazanta? Kiu estis tiu virino? Kial do ŝi kaŭzis tian reagon ĉe Ĵak? Kiujn rajtojn ŝi havis pri li?

"Vi ne malsanas, ĉu?" demandis Ludoviko Drouvin, kiu rigardis sian filinon kaj vidis ŝin tute ŝviteta kaj senspira.
"Ne, estas tro varme por mi ĉi tie."
"Ni tuj foriros. Tio estas finita."

Devaert, la sekretario, stariĝis por anonci la rezultojn.
Li laŭvoĉe eldiris:
"La striko estas elektita per plimulto de..."
Grandega plimulto. Sed oni apenaŭ aŭdis la ciferojn.

Jam la voĉon de l' sekretario superis grandega kriego, huraoj, kolerkrioj, kriadoj, kvazaŭ tiu nura decido favore al la striko estus jam triumfo por la popolo.
Oni batpuŝis unu la alian, oni gestadis.

Malgranda kaj kolerema, Fidel, kun siaj elstaraj pasiaj okuloj kaj dikaj tremetantaj lipharoj kiel de gaŭlo, kverelis kun du aŭ tri altstaturaj diabloj, kiuj kulpigis lin pro perfido.

Antaŭ Laŭra, la viro, kiun ŝi imitis pli frue, post kiam li metis siajn globetojn en la poŝon anstataŭ voĉdoni, suferis draŝadon. Li ne plu tuŝis la grundon. Cent manoj lin suprentenis, batis, batadis. Oni pasigis lin super la balustradon kaj li falis en la parteron, estis eksteren trenita, pli rapide ol per siaj piedoj, eĉ ne konsciante pri tio.
Oni fine ĵetis lin sur la pavimon de l' bulvardo.

La kompatindulo estis malprudenta: kiam li eltiris sian naztukon el la poŝo, li faligis la globetojn teren. Tial oni sciis, ke li ne voĉdonis por la striko.

En la bruego, Denvaert finis alĝusti la aferojn, petis volontulojn por la strikpostenoj, difinis la daton de la sekva kunsido. La prezidanto tiam ĉesigis la kunvenon sed neniu aŭskultis.

Denvaert reiris en sian oficejon por averti la aliajn sindikatestrojn, ke li solidariĝas kun ili. Dume, la homamaso, viroj, virinoj, knaboj, olduloj kaj junuloj, gestanta kaj bruega kunirantaro, eliris sur la bulvardon, kiun ĝi plenigis per triumfa kantado:

"Por batal' , por la lasta ..." (*)

FINO DE LA DUA ĈAPITRO


* "La Internacio" (la hymnon tradukis Kalman Kalocsay = "Kolomano"j


dimanche 19 janvier 2020

KIAM SILENTAS LA SIRENOJ... (8) - Maxence VAN DER MEERSCH



Koran dankon al IVAR kaj ANJO, kiuj amike helpas min per siaj spertaj rimarkoj!



Sed ankoraŭ iu petis la parolon.

La maljuna Fidel, je tri vicoj pli sube ol Laŭra, jam stariĝis provante esti aŭskultata.
Laŭra vidis nur lian blankan verton kaj ties flagrantajn harojn. Oni malbone distingis lin. Liaj mallarĝaj gestoj, lia febla voĉtembro de oldulo ne altiris la atenton.

Laŭra komprenis nur kelkajn frazojn meze de la bruego.
"La fabrikoj estas plenaj je varoj... la mastroj mem volas la strikon... ne havas mendojn... ni foriras en maloportuna tempo... preferinde atendi la reprosperon..."

Sed oni apenaŭ aŭskultis lin. Jam estis disdonitaj la globetoj: al ĉiu po unu granda kaj unu malgranda.
Oni metis la urnon sur la estraran skribtablon.

Kaj la homoj forlasis sian lokon, vicatendis kaj, unu post la alia, pasis antaŭ la tablo sur la scenejo. Ili enŝovis en la urnon sian fermatan manon kaj enfaligis unu globeton.
La granda signifis jes, favore al la laboristo.
La malgranda signifis ne, ĉiam apogis la mastrojn.
Neniu povus erari. Poste, ĉiu ĵetis la neuzitan en skatolon.

Laŭra sekvis Ĵak-on.
Kiam estis la momento por baloti, ŝi sentis kvazaŭ ian timon. Ŝajnis, ke de ŝia voĉdono dependis la tuta striko, tiu lavango de mizero preta disflui.

"Ĵak" ŝi mallaŭte demandis, "kion mi faru?"
Ĵak sin returnis, rigardis ŝin per siaj brunaj okuloj gajaj kaj viglaj.
"Kion vi deziras, Laŭra, knabin' mia! Kun bedaŭro, mi mem elektos la strikon. Se ni krevos pro tio, ni krevu!"

Li ridis. Laŭra tamen sentis sin korpremata. Ŝi pluiris antaŭen, malrapide kiel en procesio.
Ĉirkaŭ ŝi, la homoj ŝercparolis, amuzitaj pro tiu globetdisdono.
"Ni ludos je maps !" iu viro kriis.
Ĉar globeto el marmoro, unu "marbre"*, fariĝis map en la dialekto.

Malantaŭ Laŭra, iu viro enŝovis sian manon en la poŝon. Li diris al la fraŭlino, kiu rigardis lin:
"Mi konservas la maps por mia knab'...Fakte, pri tio mi fajtas!"

Kiam ŝi alvenis al la urno, Laŭra abrupte ankaŭ faris sian decidon. Fakte, tiu respondeco tro timis ŝin; ankaŭ ŝi ne voĉdonos. Ŝi metis en la poŝon la du globetojn, por Popol, la etulo de l' kabaredo Vouters. Por ŝajnigi voĉdoni, ŝi tamen enŝovis sian malplenan manon en la urnon.

Tiam febre komencis la voĉnombrado.
Volontuloj sidiĝis ĉe la balot-tablo, laŭspecigis la globetojn kaj ilin ordonmetis en sakojn, po cento en ĉiu.
Ĉiuj estis reirintaj al sia loko kaj atendis. Sufoka varmo ŝvitigis ilin. Akraj tabak- kaj homamasaj odoroj densigis la atmosferon.

Febra vigligo superekscitis la tutan ĉambregon.
Du virinoj ekinterbatalis, nomante unu la alian pigra aŭ subrendita. Oni devis ilin apartigi.

Sidante inter sia patro kaj Ĵak, Laŭra malatente aŭskultis la diskuton de sia patrino kun Filomena, la edzino de Dauchy, pri la ebla daŭro de tiu striko.


* Marbre [marbr'] = "marmoro" en la franca.

lundi 13 janvier 2020

KIAM SILENTAS LA SIRENOJ ... (7) - Maxence VAN DER MEERSCH


                           Laboristinoj antaŭ boben-kaj ŝpinmaŝinoj



(Tiam, apud Laŭra kaj Ĵak, Leono Dauchy, la amiko de Ludoviko Drouvin, tiom klopodis, ke oni fine donis la parolon al li.)

Kaj per tiu lingvaĵo pompa kaj ofte sensenca, kiun li ŝatis, li blekegis:
"Laŭ mia opinio, la belgoj ne estos la mallojaluloj de siaj fratoj : ili ne venos ĉi tien por depreni de la buŝo la panon de la proletaro. Se ili estas sufiĉe aĉaj por nin perfidi, oni mem defendos la socialistajn depostulojn, ne zorgante pri la "buterpotoj"! Mi favoras viglan batalon, klaso kontraŭ klaso! Kaj se la "flahutoj" ne komprenos tion sed kompromisos kun la aĉaj burĝoj de la F.G.T. , ni devos forgesigi al ili, kiel gustas la pano!
Komence, mi ne komprenas, ke la registaro tiel lasas la belgojn veni ĉi tien konkurenci la francan laboriston, kiu jam sufiĉe suferas por perlabori la panon de siaj infanoj!"

Li finis per tiu mirinda konkludo:
"Oni petas volontulojn por bati la flahutojn, kiuj perfidus la laboristan klason!"

La "buterpotoj" ankaŭ nomataj "flahutoj" estas la flandraj laboristoj, kiuj matene venas labori en Francion kaj reiras vespere al Belgio.
Antaŭe, ĉiuj alvenis por la tuta semajno kun siaj provivaĵoj. Ili aĉetis nenion, elspezis eĉ ne unu groŝon, kunloĝis kvar-aŭ kvinope en meblita ĉambro, kaj laboris kun tiu kuraĝa pacienco de plugbesto, kiu karakterizas la flandran laborklason.
Por ili la malfacilaj taskoj : la tranĉeoj, la tertranslokado, la pavimado; ankaŭ por ili la plej malfacilaj postenoj de la fabrikoj en la kaldronejoj, la ŝpinejoj, la malŝarĝejoj...
Ĉiam kontentaj, ili ridis pri la peno, kun sia vigleco de homoj sane nutritaj per la naturaj kaj simplaj aĵoj, rekte el sia tero.

Tial, jam de longe, la popolo de Roubaix-Tourcoing abomenas ilin, tiujn bruajn kaj kuraĝajn knabojn kun ties malrapida parolo, sed tenacajn al la tasko.
Kaj, ĉar oni antaŭe vidis ilin trapasi la landlimon lunde matene, eltrajniĝantaj kun sia sespunda pano, siaj ovoj, sia lardo kaj ankaŭ sia fama buterpoto, oni ridinde kaj dialekte moknomis ilin "buterpotoj".

Nuntempe ili bicikle venas ĉiumatene.
Aŭ por tiuj, kiuj loĝas malproksime, aŭtobusaro pagata de la fabrikoj forveturas je tagiĝo por preni ilin en Belgio, en iliaj vilaĝoj, kaj reveturigas ilin vespere.

Je la sesa matene, ĉe la landlimo, tiel vidiĝas senfina vico de pezaj aŭtobusoj plenŝtopitaj de flandroj, viroj kaj virinoj konfuze kunpremitaj.
Ili parolas, fumas, kantas, dum la grandegaj maŝinoj laŭveturas la mallarĝajn pavimitajn vojojn trans Flandrio kaj Henegovio, haltante ĉie, pasante tra la tuta landlima regiono laŭ densa vojaro, kiu radias ĉirkaŭ Roubaix-Tourcoing ĝis Turnezo, Kortrejko, Roulers kaj Ipro.

Sobraj, kontentiĝantaj per malmulte, tiuj belgoj elspezas nenion, kunportas hejmen sian tutan semajnsalajron, pligrandigitan je kvardek elcentoj danke al la monŝanĝo.

Tie for ili havas kokinojn, kuniklojn, kaprinon, porkon, kiujn prizorgas la edzino.
Dimanĉe ili kultivas terpecon. Kaj tiel ili vivas kiel kampuloj, korligiĝintaj al sia vilaĝo kaj siaj vivmanieroj ; forta raso, kiun ne difektas la kontaktoj kun la urboj, kaj kiu - kvankam spertante la fabriklaboron - tamen mirige konservas la morojn, la aspekton kaj la tutan kamparanan mensostaton.

La parolado de Leono Dauchy, tiu pasia parolado plenplena de la balotaj esprimoj, per kiuj oni hipnotigas la aŭskultantojn : "klaso kontraŭ klaso", "proletaro", "la pano de niaj infanoj", "perfidi siajn fratojn", "la franca laboristo"... trafis sian indan sukceson.
Mirige la laboristo retrovas tiujn vortojn kiam oni parolas pri politiko; fakte li uzas ilin nur en tiaj okazoj. En alia tempo, li hontus prie.
Sed la bombasto kaj emfazo ŝajnas al li nepre necesaj por politikaj kunvenoj.

Oni ne perceptis la bizaran miksaĵon de internaciismo kaj protektismo, kiun asertis la solena parolado de Dauchy; oni ne miris pri tiu alvoko al burĝa regado, de kiu la parolanto sin proklamis la malamiko. Ĉiuj aŭdis nur la ĉefaĵon : tiun problemon koncerne la belgajn laboristojn, nepre solvendan antaŭ ol voĉdoni por la striko.

Tiam la sekretario ree parolis:
"Kamaradoj, mi tre insistas pri tio, ke la belgaj sindikatoj de ĉiuj profesioj konsentis kun ni. Hieraŭ mi interparolis kun niaj kamaradoj de Muskrono kaj Menen. Ĉiuj kune frontos kun la francaj laboristoj. Estas eble nur la disidentoj kaj izoluloj, kiuj daŭre trapasos la landlimon.

"Oni metos strikpostenojn ĉe la doganejoj!" iu kriis.
"Oni ekbruligos la aŭtobusojn!" kriegis aliulo.
Kaj super ĉio tio, mil voĉoj laŭte postulis:
"Al la baloto! Al la baloto!"



NB : en la franca:
Henegovio = le Hainaut
Turnezo = Tournai
Kortrejko = Courtrai
Ipro = Ypres
Muskrono = Mouscron
Menen = Menin
 

 
NB : FGT = Fédération Générale du Textile (la ĉiopova Ĝenerala Federacio de Teksa Industrio).

mercredi 8 janvier 2020

KIAM SILENTAS LA SIRENOJ ... (6) - Maxence VAN DER MEERSCH




Koran dankon al IVAR pro lia amika helpo!



Kriegado salutis la paroladon de Denvaert. Li residiĝis, kontenta.
Leviĝis dudeko da brakoj : el ĉie oni petis la parolon.

Konfuzita, la prezidanto ne sciis kiel komenci.
Anstataŭ li, Denvaert petis silenton kaj ordon, kaj permesis al iu viro, ke li ekparolu. Kaj tiu - iu ŝtonkapulo - forgesante sian francan lingvon, aprobis la strikan principon per ardaj kaj krudaj dialektvortoj.

El la galerio, dua persono siavice aprobis ĝin, memorigante la ekzemplon de la ministoj antaŭ kelkaj jaroj.
Aliulo kaj aliu pli stariĝis kaj parolis pri la malsatigantaj salajroj, kiuj jam de tro longe estis konsentitaj; pri la digno de la laboristoj, pri multe da aferoj, kiujn oni ne bone komprenis sed pro kiuj oni aplaŭdis.

Junulo supreniris la tribunon. Li estis pala, kun longaj buklaj haroj, kiuj pendis sur lia kolo.
Oni ekkriis :
"Vivu Germinal!" *

Li levis la manon kaj ĉiuj silentis.
Tiam, sin apogante sur seĝodorso, sen gesto, per laŭtega voĉo li ekparolis:

"Kamaradoj! Nur kelkaj vortoj.
Senhezite mi balotas favore al la striko, kaj petas, ke vi same faru! Sed tiu striko devos esti nur etapo de la granda faro por liberigo kaj justico, al la Revolucio, kiu redonos al vi, kion oni forŝtelis de vi.
Ĉar la majstroj kaj riĉuloj estas ŝtelistoj! Iliaj posedaĵoj estas viaj!
Tiujn kreis viaj patroj kaj vi mem per viaj ĉiutagaj streboj, per via ŝvito kaj foje eĉ per via sango! Tiujn vi forlasas al ili pro via malkuraĝo!"

La parolanto haltis kelkajn momentojn.Voĉoj ekkriis:
"Brave! Bonege! Jen bone dirite!"

Germinal daŭrigis:

"Kial ili estas tiel riĉaj dum vi estas malriĉaj?
Kial ili krevas pro satego kiam vi krevas pro mizero?
Ĉar jam en ilia lulilo troviĝis riĉaĵoj, tio estas la necesaj armiloj por vin regi kaj konservi en abomeninda sklaveco.
Kaj per kiu rajto? mi demandas al vi...
Kion ili faris pli ol vi por naskiĝi? Ĉu ili ne eliris el la sama ŝlimo? Ĉu ili ne estis nudaj aŭ malfortaj kaj krietantaj same kiel vi?

En nia societo estas do origina difekto. Kaj tion vi ne devas plu akcepti.
Por vi mem kaj por viaj infanoj, nepre liberiĝu de sklaveco kaj mizero kaŭzitaj pro maljusteco.
Kamaradoj!... ĉiuj riĉaĵoj estas viaj! Reprenu vian parton! Kaj senprokraste!
Kaj per ĉiuj rimedoj! Unue per la strikoj.
Ĉar ne sufiĉos tiuj strikoj, preparu vin al la fina batalo, tio estas : al la sociala Revolucio!"

Delira kriego plenigis la ĉambregon.
Al tiu kruda lingvaĵo, al tiuj akraj formuloj ŝajnis neeble repliki.
Oni kriadis:
"Vivu la Revolucio! Vivu Germinal! For la ŝtelistoj!"

Aŭdiĝis kanto:
"Vivu la Sociala, mia panjo!
Vivu la Sociala!
Ĉiuj majstroj estas kanajloj!
Vivu la Sociala!"


"Ili estas nun ardigitaj" flustris Denvaert al sia najbaro. "Ni faros el ili, kion ni volos."

Kiam iom ĉesis la bruego, forta voĉo kriegis:
"Ĉio tio estas ja bona! Sed kio pri la Belgoj?..."

Subite la kriado haltis; oni aŭskultis lin.
"Antaŭ ol baloti" li demandis, "mi ja sciu, kion faros la Belgoj? Ĉar ili venos ĉi tien nin anstataŭi, ne estas eĉ parolinde ĉesi la laboron."

Tiam, apud Laŭra kaj Ĵak, Leono Dauchy, amiko de Ludoviko Drouvin, tiom klopodis, ke oni fine donis al li la parolon.

*Germinal : fama romano de Emile ZOLA
eo.wikipedia.org/wiki/Germinal