KIAM SILENTAS LA SIRENOJ... (18) - Maxence VAN DER MEERSCH

Tiun vesperon, proksime je la sepa horo, Reĝina dummomente ĉesis labori por permesi al si ekspiri. Ŝi estis lacega.

De Menen kaj aliloke, oni venigis aron da flandroj, viroj kaj virinoj, por rapide instrui al ili kiel kombi lanon, kaj tiele anstataŭi la lokan laboristaron.

Tiuj homoj, krudaj estuloj, alvenintaj el izolitaj vilaĝoj de Flandrio, apenaŭ komprenis la francan, kaj pasive vivis per la uzinlaboro. Por manĝi kaj dormi, ili ĉiuj kune ariĝis, plene apartigitaj de l' aliuloj, pro tiu vivmaniera kaj lingva solidareco tiel forta ĉe la flandroj.

Plejparte, ili estis viglaj fortuloj, kiujn ne senenergiigis la urba aero. La virinoj estis tiel fortaj kiel la viroj.

Reĝina, forlasita inter tiu primitivularo kun mallertaj gestoj, vane strebis por instrui ilian laboron. Fakte, ŝi ja timis ilin. En Nord, oni rigardas la flandrojn, kiel koleremaj kaj aparte malbonaj. Fakte, ĵus foririnta la submastro, la virinoj krude traktis kaj minacis Reĝinan ; ili levis siajn grandajn malfermitajn manojn kiam la fraŭlino ekriproĉis pri io.

La virojn ŝi timegis. Ŝi ne plu aŭdacis diri ion, eĉ kiam ili tute fuŝlaboris. Ŝin ili tiele rigardis per siaj bluaj okuloj, kiuj rapide kolere eklumis, ke tio kvazaŭ glacigis ŝin.

Tiuj kruduloj subite koleras, kvankam nenio atentigas pri tia ekkolerego. Kaj ilia furiozo estas blinda. Kiam Reĝina vidis, ke ili eknervoziĝis, ŝin strange rigardis, kaj grumbletis malrapidajn kaj kolerajn ''God verdaeme !'' *, ŝi tuj foriris.

Tio, kion Laforge fakte nomis gangreno, ilin jam infestis. Ili ne strikis, ili venis por labori, sed de la unuaj tagoj ili kvazaŭ nevortigite interkonsentiĝis. Farante kiel eble plej malmulte, ili fuŝlaboris.

Tion ja rimarkis Reĝina.

Ŝi kuradis de unu virino al alia, klarigis, instruis tion farendan. Kaj subite, malantaŭ ŝi, iu grandstatura krudulo kun rufetaj haroj, la parolanto de l' grupaĉo, ekprenis ŝian brakon kvazaŭ per prenilo. Tiu iomete parolis la francan kaj diris :

''Hej ! Ne tiel rapide, ĉu ? Jen novuloj, ja havos tempon por lerni, ne forvendu labor' !''

Aŭ ekribelis la virinoj, ŝin flandre insultis, foje sukcesis diri per sia stranga akcento :

''Mi scii labori kiel vi ! Mi spiti, vi aĉa faŭko !''

Kaj jen kial, en tiu momento, Reĝina sentis sin elĉerpita. Ŝi ne plu zorgis pri io. Ŝi nur ree promenadis inter la teksmaŝinoj, ŝajnante ilin kontroli, kiam sro. Laforge alvenis.

Ĉi tie, li estis la mastro. Lin timis la plej arogantuloj.

Al ĉiuj, li ekzemplis, alvenante la unua kaj forirante post la aliaj. Tiu malnovtempa viro senripoze laboris la tutan tagon. Lia uzino estis lia vivo.

Eĉ sian familion li draste traktis. Li postulis, ke lia filo taglaboru ok horojn same kiel ĉiuj laboristoj, kaj malkaŝe skoldis lin antaŭ aliuloj.

Sed krom siaj donacoj al homhelpaj kristanaj institucioj, li ne profitis de tiu grandega havaĵo, kiun li kreskigis per tiom da streboj.

Feliĉe, lia filo, ne dezirante erarigi la proverbon, estis sport-kaj aŭtoamanto, kaj ŝatis vivi en ĝojo kaj plezuro. Laŭ onidiroj, dum sia libertempo, li zorgis pri elspezi la monbiletojn, kiujn amasigis la troŝparema patro.

La posedanto alvenis, parolante kun sia direktoro. Tiu ĉi lasta ĝuste tiam klarigis la kaŭzojn de la malbona produktokvanto en la kombejo.

Kaj sro. Laforge kuntiris la brovojn dum li antaŭen iris inter tiuj flandroj kun obstinaj kapoj.

Li tute ne timis ilin. Li rekte rigardis ilin, de malsupre supren, etstatura, magrega kaj pala fronte al tiuj vilaj kaj koleremaj kolosoj. Kaj ili fine mallevis la okulojn, tremantaj kiel antaŭ la instruisto.

Li ekpremis iliajn ŝultrojn kaj sentime plenforte skuis ilin,.

''Nu, mi ja laborigu vin!'' li kriis.

Kaj tiuj koleremaj kruduloj ne plu aŭdacis paroli, kaj obeeme ree eklaboris.

Eble iun tagon, iu el ili malfermos sian belgan tranĉilegon kun sekurbutono, por tranĉi panon kaj viandon, kaj senintestigos sinjoron Laforge dum abrupta ekkresko de blinda furiozo.

Alvenis iu virino. Ŝi serĉis iun kaj ŝajnis vojerarinta en la fabriko. Kun surprizo, Reĝina rekonis Johanan Boli, la edzinon de la nigrulo. Kiucele ŝi venis ĉi tie ?

Ankaŭ sro Laforge vidis ŝin. Lia malamika vizaĝo eĉ pli rigidiĝis. Li ne paŝis sed ekkuris al ŝi.

''Kiu estas vi ? Kion vi faraĉas ĉi tie ?''

Tiu mirinda viro tuj rekonis iun ajn, kiu ne estis el liaj laboristoj.

''Bonvolu pardoni, sinjoro Laforge'', balbutis Johana. ''Mi estas la edzino de Boli, la nigrulo, kiu estis ŝoforo ĉi tie. Tial mi kaŝe eniris por paroli al vi...''

''Kiel aroganta vi estas !''

''Mi havas tri etajn infanojn ; sinjoro Boli ne havas postenon pro tiu striko. Kaj ne ricevas monatribuon por senlaboro... Li bezonus elirbileton...''

''Ĝin vi ne havos !''

''Sed tio estus senkosta por vi, sinjoro.''

''Via edzo ne estis maldungita, ĉu ? Memvole li foriris, nu?Neniam mi kontraŭdirus tion por lin plezurigi. Ke li mizere iom travivu, tiel li scios ! Foriru.''

''Sinjoro...''

''Remon, gvidu tiun ĉi virinon ĝis la elirpordo.''

NB : * ''God verdaeme !'' = blasfemo : ''Dio min damnu !''

----------------DAŬRIGOTA----------------

KIAM SILENTAS LA SIRENOJ... (17) - Maxence VAN DER MEERSCH

KVINA ĈAPITRO

Dum la unuaj tagoj de la striko, Reĝina Dauchy serĉadis laboron en la tuta urbo de Roubaix.

Salajrulo povas esti dungita de mastro, kiu membriĝis en la Ĝenerala Teksa Federacio – al kiu aniĝis la tuta teksa industrio aŭ preskaŭ – nur se li prezentas la elirbileton de l' uzino, kiun li ĵus forlasis.

Reĝina jam vane demandis tiun elirdokumenton en la oficejo de l' uzinoj Laforge, kie ŝi laboris. Ĝin oni rifuzis doni.

Tiel Reĝina estis malakceptita de kelkaj raraj entreprenoj, kie oni ankoraŭ laboris. Ĉar malgrandaj kufometiejoj, modestaj teksoŝtopejoj, eĉ fabrikoj, en iuj lokoj, kaŝiĝante daŭre enirigis laborantaron.

Tamen, ĉe la familio Dauchy, jam regis malsato. Leono Dauchy ne plu laboris. Ankaŭ la tri filinoj estis senlaboraj. Leontina vendis cepojn en bazaroj, Fransoaz lesivis por la najbaroj, kaj ne ĉiam la patrino sukcesis labori kelkajn horojn kiel mastrumistino. Oni ne povis kalkuli je la plej aĝa filo Tuné, tro stulta, kaj Gilberto havis nur dek unu jarojn.

Sed ŝanco devis favori la familion Dauchy, ĉar Reĝina fine trovis laboron.

Ŝi estis duan fojon reirinta al la uzino Laforge por peti tiun rifuzitan aĉan papereton, kvazaŭ oni ne scius, ke ŝi riskas morti de malsato en sia domo.

En la oficejo, ŝi renkontis la submastron Mateon.

Tiu maljunulo ŝatis ŝin.

''Kial vi ne venas labori en la kombadejo* ?'' li demandis.

''Ĉu kombado ? Ne estas kombadejo ĉi tie'' mire diris Reĝina.
''Ne ĉi tie, sed en strato Notre-Dame. Ankaŭ ĝi apartenas al Laforge... Oni instruas novulojn por fini la mendojn. Vi jam laboris en kombadejo, ĉu ne ?''

''Antaŭ longe, jes.''

''Nu, se vi deziras iri tien, mi donos al vi bileton por eniri. Vi instruos la aliulojn.''

Tute feliĉa, Reĝina tuj konsentis.

Ŝi eklaboris la saman posttagmezon.

Sed tie ŝi devis labori en teruraj kondiĉoj.

Sinjoro Laforge, iu speco de eta Filipo la 2a, estis viro edukita tradicirespekte. Li portis en si nekonkereblan fidon, senindulgajn principojn, kiuj povis tuj haltigi, kiam necesas, la inspirojn de humana koro. Orgojle, li mem nomis sin aktivulo de l' ordoarmeo. Kaj li opiniis, ke ĉio, kio fortigas

lian propran potencon, aldoniĝas al la bono-potencoj. Estante laŭdinda la celo, li ne perdis tempon koncerne la kvaliton de la rimedoj.

Ekde kiam la striko estis decidita, li klopodis eltrovi la rimedon por eviti ĝiajn sekvojn, kaj eĉ, se eble, profiti el ili. Kaj tion li eltrovis, ĉar li posedis fekundigan imagpovon.

Li dungis ĉiujn, kiuj volis labori. Kaj laborigante ilin, kiel oni diris, en ''duobla skipo'', li postulis, ke ili restadu antaŭ siaj maŝinoj de la kvara matene ĝis la naŭa vespere, kun unu sola ripozhoro je tagmezo, tio estas po dek ses horoj tage, kaj po naŭdek ses horoj semajne.

Li pagis ilin per mizera salajro kaj plue retenis kvindek elcentojn kun la preteksto, ke necesas nutri ilin kaj pagi la fakĝendarmojn.

Li pravigis sin dirante :

''Neniun mi devigas.''

Por la ĉiutaga pano, tiel penadis iuj virinoj same kiel viroj dum la tuta daŭro de l' strikoj.

Nepris alveni al la uzino antaŭ la unuaj sunradioj de tagiĝo por eviti la senkompatan gardadon de l' strikposteno. Necesis tuj senvestiĝi, la viroj ĝis la zono nudaj, la virinoj en ĉemizo, kaj eklabori, rapide, en la masa varmo de l' uzino, kie jam dormis homoj, kie fetoris pro oleoŝlimo likanta el la maŝinoj, kie la lano impregnis la aeron de ŝvit- kaj brutarodoro.

La mastroj konstante estis malantaŭ ili. Urĝis la mendoj. Kaj precipe, neniam plu oni havos laboristaron tiom malmultekostan kaj obeeman.

''Rapidu ! Ek !''

Kaj oni rapidis. Kiam svenetis iu virino, oni portis ŝin por kelkaj minutoj eksteren, kaj ŝi rapidege revenis, palega, tremanta, strebante eviti svenon, por ne perdi unu groŝon el la sepdek ses frankoj, kiuj konsistigis sian magran salajron.

Je tagmezo oni paŭzis unu horon.

Oni iris en la manĝejon por gluti la tagmanĝon, kiun donis la fabriko. Kompreneble, ĉiuj hastis profiti de tiu avantaĝo. Neniu reiris hejmen. Oni havis tie bonan manĝaĵon, soldatan kaĉon, abundan, kun dika tranĉo de ŝinko. Ĉiu ree petis kaĉon du aŭ tri fojojn, kiel ŝparado, por eviti malsaton dum la cetero de l' tago. Fakte, neniu aŭdacus eliri en tiu horo. Ĉiam pro la strikposteno...

Je la unua : plua laboro, febra, hasta, sub la puŝpelado de l' mastroj kaj direktoroj. Oni ne haltis por manĝeti nek vespermanĝi. Tiel ĝis la naŭa tio daŭris. La brakoj rigidiĝis. La estaĵo fariĝis nur gestadanta meĥaniko, kies animo dormis en ia dolora somnambulismo, dum la korpo klopodadis kiel aŭtomato. Oni finfine miris, kiam sonis la naŭan. Oni preskaŭ ekkrius ''Ĉu jam ?'' Ŝajnis, ke laboro iĝis natura funkcio por la organismo, kiel spirado.

Oni ree vestiĝis, kun rompita dorso, mortaj brakoj.

Tra la labirinto de l' vastega kombadejo, s-ro Laforge gvidis tiun brutaron, elirigis ĝin, ĉiutage, tra nova elirvojo.

Oni kuregis en la nokto, ŝtelirante laŭ la muroj, foje eĉ persekutita de bandaĉo da strikantoj, kiujn necesis preterdistanci.

Kaj oni enlitiĝis, eble je la deka, por dormi kvin horojn, kaj denove foriri.

Kelkaj eĉ ne plu reiris hejmen vespere. S-ro Laforge elpensis aranĝon de pajlomatracoj en angulo de l' uzino. Multaj virinoj dormis tie. Ili ne plu aŭdacis eliri, terurigitaj je la penso, ke ilin persekutos tiuj furiozaj strikuloj.

Nur sabaton vespere ili eliris, timegantaj, por tamen pasigi dimanĉon hejme.

Kaj aliaj neniam rehejmeniris ; ili restis en la fabriko dum la tuta daŭro de l' striko.

Ne ĉiam estis timego la vera kialo de tio.

Iuj fakĝendarmoj okupis la uzinon, por ĝin gardi kontraŭ surprizatako, tage kaj nokte.

Kaj sur pluraj pajlomatracoj nokte dormis du okupantoj.

*Kombi : Prepari por ŝpinado, per tiucela maŝino, ŝpineblajn materialojn (PIV)

--------------------DAŬRIGOTA---------------------